دراکولا و تسخیر زنان بریتانیا

ونداد زمانی:در قرن نوزدهم میلادی، گسترش علاقه به مطالعه‌ی رمان در ممالک انگلیسی‌زبان، به عنوان اصلی‌ترین تفریح فرهنگی مردم، به نقطه‌ی اوج خود رسیده بود. در این دوره، داستان‌های سرگرم‌کننده و اخلاقی با قهرمانان سخت‌کوش و نجیبی که در طول مسیر داستان به شخصیتی خردمند‌، شجاع و موفق‌ تبدیل می‌شدند، بخش بزرگی از ادبیات «ویکتوریایی» را تشکیل می‌دادند.

بر اساس سلیقه‌ی‌عمومی قرن نوزدهم، انتشار داستان ترسناکی چون «دراکولا» در سال ١٨٩٧،  از استقبال وسیع خوانندگان محافظه‌کار «ویکتوریایی» برخوردار نشد. چون در بسیاری از زمینه‌ها، از حد و مرزهای تثبیت شده در ذهن مردم خارج شده بود.

نکته‌ی جالب این است که «برام استوکر» ایرلندی و رمان ترسناکش «دراکولا»، در قرن بعدی،  محبوبیت گسترده‌ای را برخوردار شد. رمان دراکولا نه تنها با تجدید چاپ‌های متوالی روبه‌رو شد، بلکه با اقتباس‌های متعددی که از روی آن در قالب اپرا، تئاتر و فیلم صورت گرفت، این رمان را به یکی از شناخته‌ترین کتاب های جهان مبدل کرد.

ترس از  دراکولا ی خارجی که برای تسخیر زنانِ بریتانیا وارد لندن می‌شود از جمله تفسیرهای است که خیلی  از منتقدین آن را ملموس یافتند.

دراکولا ، یک نجیب‌زاده‌ی ساکن اروپای شرقی است که به دور از چرخه‌ی سریع انقلاب صنعتی، درون قصر قدیمی خود زندگی می‌کند. دنیای ترسیم شده برای این نجیب‌زاده‌‌ی وطن‌پرست از همان ابتدای داستان در تضاد کامل با دنیای مدرن ترسیم می‌شود.

اولین جمله‌ی نوشته شده در داستان نشان‌دهنده‌ی دنیای «جاناتان هارکر» قهرمان اصلی  و انگلیسی است که با تاکید شدید روی نظم و دقت نگران دبر شدن قطار است. هارکر قرار است به قصر دراکولا برود تا مقدمات خرید خانه و مسافرت او  به لندن را تدارک ببیند.

خوانندگان رمان، کم‌کم متوجه می‌شوند که فضای ابهام‌ آلود و خرافات در سرزمین اجدادی دراکولا بیش‌تر می‌شود. در ضمن هرچه قهرمان انگلیسی به قصر دراکولا  نزدیک می‌شود، بر بی‌نظمی و  موهومات ا افزوده می‌شود.

امپراطوری بریتانیا که در قرن نوزدهم میلادی به اوج قدرت خود رسیده بود و تا آن زمان بیش‌ترین استفاده را از جمع‌آوری اطلاعات و نقشه‌کشی مستعمرات داشت، از زبان «جاناتان هارکر» به این نگرانی دامن می‌زند که چرا  اطلاع کاملی از سرزمین «ترانسیلوینیا»ی  دراکولا  ندارد. همچنین بر نگرانی خوانندگان و قهرمان رمان زمانی افزوده می‌شود که درمی‌یابند دراکولای اشراف‌زاده، کامل‌ترین اطلاعات به همراه نقشه‌های دقیق بریتانیا و به‌ویژه لندن را در کتابخانه‌ی قصرش گردآورده است.

کنترل بی‌چون و چرای «دراکولا» و قدرت غیرعادی و نا‌آشنای او در درون قصر بهت‌آفرین است. او در کوتاه‌ترین زمان ممکن، قصر خود را به زندانی تبدیل می‌کند که «جاناتان هارکر» سکولار و تربیت شده با منطق علمی، توانایی توجیه، مبارزه و حتی فرار از آن را ندارد.

دراکولا  به سادگی تمام، قهرمان انگلیسی داستان را در چنبره‌ی قدرت جادویی خود قرار می‌دهد. او با  تسخیر روانی و روحی جاناتان، توانسته است به سبک و سیاق صاحبمنصبان، میسیونرهای مسیحی و قدرت تکنولوژی بر هند عمل کند که بر چین، خاورمیانه و افریقا تسلط یافته بودند،

نسبت دادن دنیای  دراکولا  به گونه‌ای نمادین به شب و  این که در طول روز چاره‌ای جز خوابیدن در درون قطعه‌ای از خاک «ترانسویلینیا» ندارد، اشاره‌ی غیر مستقیمی به تمدن‌های غیر صنعتی (کشاورزی) است که اسیر و وابسته به زمین هستند و به این خاطر از کم‌ترین توانایی برای جابه‌جایی، سرعت و تغییر برخوردارند.

دراکولا مشکل وابستگی ناگزیرش به زمین را نیز حل کرده است. او تواست با ارسال تابوت پرشده از خاک «ترانسیلوانیا» و جاسازی خودش در آن، وارد لندن می‌شود.

دراکولا  پس از ورود به لندن، بلافاصله به سراغ زن زیبای انگلیسی، «لوسی» می‌رود که تا آن لحظه سه خواستگار از سه قشر مختلف جامعه نیز داشته است. این امر گواهی‌ دهنده‌ی شخصیت ایده‌آل لوسی در میان مردان انگلیسی است.  دراکولا  انتخاب درستی داشته است.   لوسیِ جذاب که رفتاری آزاد و راحت با مردان دارد از طریق نیش  دراکولا  و جادوی تسخیرکننده‌ی او، به صف دشمنان بریتانیا می‌پیوندد.

ذکر این نکته نیز ضروری است که در همان دوران به سبب استعمار بخش بزرگی از جهان، ثروت انبوهی در امپراتوری بریتانیا پراکنده شده بود و موجب بالا رفتن سطح تغذیه، بهداشت، آموزش و مصرف در جامعه شده بود. نگرانی زمامداران بریتانیا در دوران جلال و شکوه ، این بود که نسل‌های آتی جسارت، سختکوشی و حتی توانایی اداره‌ی امپراتوری را از دست خواهند داد.

در پس‌زمینه‌ی این باورهای نگران‌کننده بود که داستان دراکولا همه‌ی دغدغه‌های بریتانیا را در آن واحد در خود جمع کرد. از طرفی شایعه‌ی  ظریف شدن مردان، بر تردیدی همگانی مبنی بر از دست دادن امپراتوری دامن می‌زند. از طرف دیگر در غیاب مرد انگلیسی قوی، زنانی شبیه «لوسی» بر نگرانی دامن می زنند. زنانی که هم جذابند و هم از نظر اجتماعی آزاد و راحت‌تر. همه اینها بر ترس ناشی از حضور بیش از پیش خارجیان در لندن می‌افزاید؛ ترسی که با آمدن  دراکولا، نجیب‌زاده‌ی خون‌آشام و افسونگر کامل‌می‌شود.

بنا بر همه‌ی دلایل ذکر شده بود که تمامی مردان انگلیسی قصه، دست به دست هم داده‌اند و به کمک یک دانشمند و دعاهای مسیحی، اول «لوسی» را که به اندازه‌ی یک خارجی خون‌آشام برای جامعه‌ی انگلیس خطرناک بوده است، به طرز فجیعی می‌کشند و بعد  دراکولا  را از پای درمی‌‌آورند.

منابع:

,Lucy Westenra’s Sexuality in Dracula, A Woman’s Place Sandra Causey in Victorian England

Kevin Patrick Mahoney, Bram Stoker’s Dracula and Angela Carter’s The Magic Toyshop

http://suite101.com/sandra-causey
http://zamaaneh.comJames wharris, Dracula by Bram Stoker,
http://jameswharris.wordpress.com/2009/07/21/dracula-by-bram-stoker/