ناصر غیاثی:در سال‌های اخیر وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی با در پیش
گرفتن سخت‌گیری‌های بیشتر و اِعمال سانسور شدیدتر در دادن مجوز نشر به
کتاب، کار پدیدآورندگان کتاب، به ویژه آثار ادبی را روز به روز دشوارتر
کرده است. این سخت‌گیری‌ها نه تنها در دادن مجوز نشر به کتابهای تازه
ارائه شده به وزارت ارشاد بلکه گاه در منوط کردن انجام اصلاحات در کتابهای
مجوزدار یا لغو کامل مجوز آنها نیز نمود می‌یابد.
از این رو برخی از نویسندگان، شاعران و مترجمان با
علم به اینکه کتاب‌شان مجوز نشر نمی‌یابد، با انگیزه تن ندادن به سانسور
دولتی و در جهت در اختیار قرار دادن آثار سانسورنشده خود به خوانندگان، به
انتشار آثارشان در اینترنت روی آورده‌اند.
ناصر غیاثی / نویسنده
برخی دیگر نیز، از ابتدا از ارایه آن
به وزارت ارشاد خودداری می‌کنند و آن را مستقیما روی اینترنت قرار می‌دهند.
به این ترتیب فضای مجازی، مفری شده است برای گریز از سانسور دولتی.
این افراد با به کارگیری شیوه انتشار در اینترنت
در عمل از هر گونه پاداش مالی چشم‌پوشی کرده و به پاداش معنوی، به خوانده
شدن کتاب بسنده می‌کنند؛ گو اینکه شماری از این افراد شماره حسابی در
اختیار خوانندگان قرار داده‌اند تا به دلخواه خود مبلغی را بایت هزینه کتاب
واریز کنند.
این را نیز باید افزود که پس از تصویب قانون جرایم
یارانه‌ای مصوب بهمن ۱۳۸۹ مجلس شورای اسلامی، صاحبان این آثار ممکن است
مشمول برخی از مفاد این قانون بشوند.
کتابخانه‌ها و کتابفروشی مجازی
گذشته از آنکه برخی از این صاحبان آثار، کتابهای
خود را در وبلاگ و یا وب‌سایت‌های خود منتشر می‌کنند، تعداد قابل توجهی
کتابخانه‌های مجازی نیز وجود دارد که می‌توان انواع و اقسام کتابهای ممنوع
الانتشار در داخل ایران را جهت دانلود در آنها یافت.
علاوه بر این، چندی است کتابفروشی‌های مجازی به
راه افتاده‌اند و دست به فروش کتاب‌هایی می‌زنند که در داخل مجوز انتشار
نگرفته یا نمی‌گیرند. سایتِ نشر "ناکجا" و "مردمک" از جمله تازه ترین این
کتابفروشی های مجازی اند. عرضه کتاب فارسی در سایت هایی جهانی نظیر
"آمازون" نیز رویکردی کم و بیش تازه در فروش اینترنتی کتاب های ایرانی است.
طیف آثار موجود در اینترنت
"متن کامل بسیاری از آثار ممنوع عبید زاکانی، هزلیات سعدی، احمد کسروی، شجاع الدین شفا، آیت الله منتظری، صادق هدایت، هوشنگ گلشیری، صادق چوبک و بسیاری دیگر را می توان در اینترنت یافت."
آثار منتشر شده در اینترنت تنها کتابهای
مجوزنگرفته یا لغو مجوزشده در حوزه ادبیات و پس از انقلاب ایران را در بر
نمی‌گیرد؛ بلکه شامل آثاری نیز می‌شود که قبل از انقلاب منتشر شده و پس از
آن ممنوع الانتشار اعلام شده‌اند. آثار ممنوع عبید زاکانی، هزلیات سعدی،
احمد کسروی، شجاع الدین شفا، آیت الله منتظری، صادق هدایت، هوشنگ گلشیری،
صادق چوبک و بسیاری دیگر از شخصیت ها، نویسندگان، پژوهشگران، و شاعران
ایرانی در این دسته‌بندی قرار می‌گیرند، که متن کامل بسیاری از آثار آنها
را می توان در اینترنت یافت.
یکی از نخستین نویسندگان ایرانی معاصری که با
قراردادن اثر خود، دستیابی خوانندگان به اثرش را ممکن ساخت، رضا قاسمی بود.
از دیگر نویسندگان می‌توان از اکبر سردوزامی، عباس معروفی، نسیم خاکسار و
مهدی خلجی نام برد.
در یکی دو سال اخیر، نویسندگان و شاعران دیگری نیز
اثر خود را بر روی اینترنت منتشر کرده اند؛ «عروسک‌ساز» اثر مریم صابری،
«تهران؛ دوستت دارم» اثر سعید رهگذر، «قطار ساعت ۱۰ به وقت لندن» اثر پونه
ابدالی، مجموعه شعر «دیازپام ۱۰» اثر فاطمه حق‌وردیان و نیز مجموعه شعر
«پرنده کوچک، نه پرنده بود نه کوچک» اثر مهدی موسوی از جمله تازه ترین این
آثار است.
فاطمه حق‌وردیان، شاعر، در وبلاگش نوشت: «با
اصلاحیه‌های نامعقولی که بر کتاب پیش از این به انتشار رسیده "دیازپام ۱۰"
زده شد، از چاپ مجدد این کتاب منصرف شده و فایل پی‌دی‌اف کتاب را برای
دانلود، روی نت قرار داده‌ام.»
«اپرای قورباغه‌های مرداب‌خوار» جواد سعیدی‌پور
(رضا ناظم) نیز از آن دست آثاری است که پس از یک بار انتشار وزارت ارشاد
مجوز چاپ دوم را منوط به انجام اصلاحات کرده بود. نویسنده این کتاب در
وبلاگش نوشت: «چاپ دوم کتاب "اپرای قورباغه‌های مرداب‌خوار" مشروط به انجام
اصلاحیه شده است. اگر بخواهم به این اصلاحیه تن بدهم، چیزی از کتاب باقی
نمی‌ماند. بنابراین این کتاب را به صورت پی دی اف در اختیار شما قرار
می‌دهم.»
او پس از آن، مجموعه داستان «هیجان» را پس از یک سال انتظار کشیدن برای مجوز، و اخیرا رمان «بزمرگی» را در اینترنت منتشر کرده است.
«عقرب» یا «از این قطار خون می‌چکه قربان» اثر
حسین مرتضائیان آبکنار نیز از آن دست آثاری است که پس از چندین چاپ ممنوع
شد و اکنون در اینترنت در دسترس است. از جمله تازه ترین کتاب هایی که روی
اینترنت قرار گرفته کتاب «تاج خار»، خاطرات مسیح علی‌نژاد، روزنامه نگار
مقیم آکسفورد است که پس از چند بار چاپ در ایران، دیگر اجازه تجدید چاپ
نیافت.
آثار ترجمه شده
برخی مترجمان نیز با انتشار آثار ترجمه شده خود در اینترنت آنها را در اختیار عموم قرار داده‌اند.
از جمله کتابهای ترجمه شده‌ای که یا مجوز
نگرفته‌اند یا لغو مجوز شده‌اند یا اساسا تحویل ارشاد نشده‌اند، می‌توان به
آثاری از قبیل «بیشعوری»، اثر خاویر کرمنت و ترجمه محمود فرجامی، متن کامل
تعدادی از رمان‌های میلان کوندرا از جمله «آهستگی»، «خاطرات روسپیان
سودازده من» اثر گابریل گارسیا مارکز، و خاطرات سرژ میشل فرانسوی از ایران
به نام «قدمت روی چشم» اشاره کرد.
پس از مرگ ندا آقاسلطان و سخنان آرش حجازی، مترجم
آثار پائولو کوئلیو به فارسی، وزارت ارشاد انتشار ترجمه های او را ممنوع
کرد. و پس از آن بود که پائلو کوئلیو در سایت رسمی خود، ترجمه های او از
آثارش را برای دانلود در اختیار فارسی زبانان قرار داد.
نظرهای گوناگون
"محمود فرجامی با وجود اینکه از درآمد حاصل از ارسال‌های داوطلبانه وجه کتاب توسط خوانندگان راضی است، ترجیح می‌دهد کتاب‌هایش «حتی با سانسور در ایران چاپ شود» چون به استثنای کتاب‌هایی با موضوعات خاص، «انتشار کتاب در وضعیت فعلی وب فارسی» را در حکم از بین بردن کتاب می‌داند"
محمود فرجامی، نویسنده و مترجم، معتقد است با رشد
شتابنده عرضه و عمومیت یافتن کتابخوان‌های الکترونیک و تبلت‌ها، نشر کتاب
در اینترنت با استقبال بیشتر اهل کتاب مواجه خواهد شد. او می‌گوید: «یکی از
فایده‌های این کار این است که با ندادن مجوز، کتاب به کلی محو نمی‌شود و
می‌تواند به حیات‌اش ادامه بدهد. کتاب "بیشعوری" پس از دو سال سرگردانی
سرانجام با رد قطعی در اداره کتاب وزارت ارشاد از چاپ محروم شد. این کتاب
پس از آن که بر روی اینترنت قرار گرفت به خاطر موضوع ویژه‌اش به سرعت در
اینترنت شیوع پیدا کرد و تا به حال ده ها هزار بار دانلود یا در ایمیل‌ها
رد و بدل شده است.»
اما محمود فرجامی با وجود اینکه از درآمد حاصل از
ارسال‌های داوطلبانه وجه کتاب توسط خوانندگان راضی است، ترجیح می‌دهد
کتاب‌هایش «حتی با سانسور در ایران چاپ شود» چون به استثنای کتاب‌هایی با
موضوعات خاص، «انتشار کتاب در وضعیت فعلی وب فارسی» را در حکم از بین بردن
کتاب می‌داند.
پونه ابدالی، داستان نویس، نیز در این زمینه
می‌گوید: «مشکلی که پیش می‌آید این است که کتاب مهجور می‌افتد و به درستی
به مخاطب معرفی نمی‌شود و شاید بعد از مدتی از یادها برود. این نوع کتاب‌ها
مثل کتابهای چاپی به چاپ دوم و سوم نمی‌رسد و از این لحاظ معلوم نمی‌شود
چقدر خوانده شده یا محبوب بوده است. تنها فایده‌اش این است که می‌توانی
کتابت را بدون کم و کاست و سانسور چاپ کنی.»
ملاحظات دیگر
با توجه به این که خواندن کتاب از روی مانیتور
امری کم وبیش دشوار است، نویسندگان، شاعران و مترجمان اغلب نسخه PDF یا
دیگر نسخه های مناسب کتابخوان های الکترونیکی از اثر خود را جهت چاپ و
مطالعه در اینترنت عرضه می کنند.
در این میان برخی سایت‌های سودجو با لینک دادن به
آثار پرخواننده، آنها را به بیراهه می‌کشانند یا حقوق مولف را زیر پا می
گذارند. اکبر سردوزامی، نویسنده، در سایتش نوشته است: «... متوجه شدم بعضی
از سایت‌های تبلیغی با اسم من و کتاب‌هایم یا اسم دوستانی که کتاب‌هایشان
روی سایت من است کاسبی می‌کنند. یعنی اسم این کتاب‌ها و نویسندگان را
می‌نویسند و لینک می‌دهند به چیزی که می‌خواهند تبلیغ کنند...»
رضا قاسمی نیز در سایتش در مورد رمان «وردی که
بره‌ها می‌خوانند» آورده است: «هرگونه بازنشر این رمان در سایت‌های دیگر
تجاوز به حقوق نویسنده است و تجاوز به حقوق ناشری که او هم، به نیت مقابله
با سانسور، سرمایه‌اش را به خطر انداخته تا کسانی که مقیم خارج‌اند بتوانند
این کتاب را برای خود یا برای دوستانشان در ایران تهیه کنند...»
همچنین برخی سایت‌ها به بازنشر پرغلط یا ارائه
کتابهای اسکن شده با کیفیت پایین می پردازند و به این ترتیب، موجب
نارضایتی صاحبان و خوانندگان اثر می شوند.
ناصر غیاثی
نویسنده ساکن آلمان
سرچشمه گرفته از بی بی سی فارسی
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر